Ingezonden brieven / reacties
‘Sinds mijn universitaire studie werk ik bij een farmaceutisch bedrijf waar ik betrokken ben bij de ontwikkeling van geneesmiddelen.
Als wetenschapper vind ik dat het belangrijk is mij te baseren op zoveel mogelijk informatie en feiten. Waarbij ik altijd open probeer te staan voor meer informatie en de mogelijkheid om mijn mening te veranderen. Voor mensen die ervan overtuigd zijn dat een ziel niet bestaat, klinkt het standpunt van de Levenseindekliniek logisch en zijn we verder klaar, maar dit lijkt me een beperkt standpunt.
Er zijn mensen die beweren dat een ziel niet bestaat omdat deze niet is aangetoond. Zelf vind ik dit een slechte reden. Het atoom was eerst ook niet aangetoond maar nu wordt het bestaan ervan wereldwijd aangenomen, en dan heb ik het nog niet eens over de verschillende subatomaire deeltjes die de afgelopen 50 jaar zijn ontdekt. Hiermee wil ik zeggen dat als iets niet wetenschappelijk is aangetoond, het niet perse niet hoeft te bestaan.
Ik heb bij verschillende mensen gevraagd of ze een ziel hebben en zo ja, waarom ze denken dat ze een ziel hebben. De meesten (weterschappelijk en niet weterschappelijk opgeleide) waren ervan overtuigd dat ze een ziel hebben en enkelen niet. Niemand kon mij bewijsmateriaal leveren dat er een ziel is, De overtuiging is voornamelijk gebaseerd op een gevoel waarbij sommigen beweerden dat het gevoel grenste aan zekerheid.
Het aantonen van een ziel is wetenschappelijk wat moeilijker en verschillende wetenschappers zijn er al jaren mee bezig. Je bewustzijn zou nog verklaard kunnen worden door de unieke vorming en samenstelling van de neuronen in je hersenen. En je ego door de ervaringen die je hebt opgebouwd tijdens je leven. Maar het leven zelf is lastig, het is meer dan een samenvoeging van cellen, weefsels en biologische en chemische prosessen. Wat voor energie maakt dat iemand biologisch leeft of dood is? Welke energie maakt dat een lichaam leeft, is nog steeds niet volledig duidelijk. Deze energie zou de ziel kunnen zijn. Als men sterf komt deze energie vrij en verlaat de ziel het lichaam wat leidt tot de lichamelijke dood.
Ervan uitgaande dat we meer zijn dan een verzameling biologische en chemische processen van cellen en weefsels en dus in het bezit zijn van een ziel en als je daarbij optelt het wetenschappelijke aangetoonde feit dat energie niet verloren gaat, dan is de vraag van Paulus ‘Weten jullie wat bij euthanasie de gevolgen zijn voor de ziel?’ niet vreemd. Als een leven eindigt, wat gebeurt er dan met de energie, met de ziel? Deze moet ergens heen gaan of omgezet worden.
Aangezien de levenseindekliniek direct verantwoordelijk is voor de beëindiging van het leven, zijn ze ook verantwoordelijk voor de verandering van deze energie of het geforceerde verplaatsen van de ziel. Hierdoor hebben ze ook een verantwoording tot het onderzoeken van de gevolgen van hun werk. Misschien is dit weterschappelijk en medisch moeilijk maar ethisch moet dit zeker onderzocht worden.
Alleen maar onderzoeken of de hulpvraag van de client oprecht is en de norm voor ‘ondraaglijk lijden’ laten bepalen door dezelfde cliënt waarbij het voor de cliënt niet duidelijk wordt gemaakt wat het gevolg van het beëindigen van zijn leven is voor de ziel, vind ik ethisch, medisch en wetenschappelijk onverantwoordelijk.’
JHS
Geachte Rijntjes,
Dank voor bericht i.v.m. de publicatie van uw boek over de euthanasie
van uw moeder. Een zeer ingrijpend thema, dat een nieuw licht werpt op
een inmiddels meer en meer gestandaardiseerde handeling.
In onze pastorale praktijk komen wij het inderdaad ook meer en meer meer
tegen. Jaren geleden was de eerste keer en heeft het ingrijpend op het
gezin ingewerkt. Iets daarvan proef ik ook in de inleiding over uw boek.
Het kans beslist een goed nieuwe bijdrage zijn aan de discussie, die nu ongeveer aan een einde is gebracht, daar de existentieel-inhoudelijke analyse van deze ingreep in West-Europa en zeker in Nederland – niet gemakkelijk geaccepteerd wordt.
Dat het een rijke bijdrage mag betekenen aan het zicht op wat leven is.
Hartelijke groeten en alle goeds!
René Wilmink
pastoor-deken Eindhoven
Dag Paulus,
Na je boek gelezen te hebben, heb ik op de eerste plaats veel respect
en waardering dat je dit hebt willen vertellen. Hoe kwetsbaar,
verdrietig en pijnlijk voor jou en andere directbetrokkenen het ook moge
zijn.
Het is essentieel dat er een kant belicht wordt waar we (als reguliere gezondheidszorg) weinig tot niets van weten.
Vanuit mijn opleiding en werk in de reguliere gezondheidszorg, zie ik
dat er ‘een groot gat’ aanwezig is tussen hoe het systeem in de
gezondheidszorg werkt en de spiritualiteit of inzichten in essentie van
leven. De gezondheidszorg houdt zich (alleen) bezig met wat (zogenaamd)
wetenschappelijk bewezen is. Daarnaast houdt de arts/medicus zich aan
wat binnen de wettelijke kaders toegestaan is. Zolang men zich hieraan
houdt valt men niets te verwijten.
Een ander punt is dat er geen rol weggelegd is voor de familie, zeker
niet als het complex begint te worden. Er wordt vanuit gegaan dat de
contactpersoon de familie c.q. directbetrokkenen vertegenwoordigt of
namens hen spreekt. Indien dat niet het geval is, houdt de medicus zich
daar verder niet mee bezig.
Op deze manier is duidelijk hoe beperkt de kennis en ziens- en werkwijze is binnen de reguliere gezondheidszorg.
Het is m.i kwalijk dat men binnen de SLK (Stichting Levenseinde Kliniek), als onderdeel van de gezondheidszorg, zich niet openstelt voor andere kijk of inzicht, en zich alleen aan het verdedigen is. Het is kwalijk dat men zich niet op de hoogte wil (laten) brengen of in gesprek wenst te gaan en wil onderzoeken wat de effecten zijn van wat men doet. Niets is belangrijker dan het besluit tot de dood over te willen gaan.
Laatst is een (eerste!) gedegen onderzoek gedaan onder ouderen naar
het waarom van het verzoek om een eind aan het leven te willen maken.
In de gesprekken komen telkens 5 klachten naar voren: eenzaamheid, er
niet meer toe doen, het onvermogen om zichzelf te uiten, geestelijk of
lichamelijke vermoeidheid en een aversie tegen afhankelijkheid. Ouderen
voelen zich soms een blok aan het been van hun kinderen, niet meer van
belang, gemarginaliseerd.
Onderzoek naar BDE (Bijna Dood Ervaring) laat zien dat er sprake is van
bewustzijn, dat geheel buiten de werking van het lichaam en de hersenen,
aanwezig is.
Kortom er is nog erg veel te onderzoeken dan wat we binnen de gezondheidszorg weten.
Ik hoop dat de SLK, als onderdeel van de gezondheidszorg, zich deze
(en mogelijk andere) beperkingen realiseert. Dat men bereid is zich open
te stellen voor andere inzichten. Dat men het geschrevene ter harte
neemt.
Ik kan me geheel vinden in je voorstel op het einde van je boek voor een
ontmoeting met wetenschappelijke, filosofische en spirituele
richtingen.
Hartelijke groet,
Hauw Sien The
Psychiater
Beste Paulus,
Graag wil ik je bedanken voor het schrijven van je laatste boek. Ik ben heel blij dat je je ervaringen hebt willen delen
met mij en vele anderen die het zullen lezen. Het is heel verdrietig dat
je zelf van heel dichtbij moest ervaren hoe euthanasie kan plaatsvinden
als er geen bewustzijn is over ons bestaan na de dood.
Wat ik kan doen, is aan de mensen om me heen vertellen over de inhoud van jouw boek. Dank je voor je moed!
Een hartegroet van mij,
Wil van Vugt
Dag Paulus,
De afgelopen dagen las ik je boekje over de euthanasie van je
moeder. Veel was herkenbaar, maar niet alles. Ik ben zelf meer dan
dertig jaar huisarts en heb de laatste twee jaar met de SLK contact
gehad. Zij hebben ook de euthanasie gedaan van iemand bij wie ik het
niet wilde doen. Om alle redenen zoals je die beschrijft. De situatie
waarin jij en de andere kinderen met jullie moeder in terecht kwamen
komt denk ik niet zo vaak voor. Want de situatie in den lande is nog
veel erger dan jij schetst. Wat bij jullie moeder de contactpersoon
deed, gebeurt in de maatschappij op veel grotere schaal door de nvee* en
haar politieke tegenhanger D66. De invloed van de nvee is gigantisch.
Ik merk dat in de praktijk. Vrijwel wekelijks heb ik een gesprek over
euthanasie, wat toch op de keper beschouwd heel erg vreemd is voor een
huisarts, die zo’n tien sterfgevallen per jaar meemaakt. Je mag bijna
niet meer doodgaan zonder euthanasie, want dan ben je een soort loser.
Het heeft op mij zo gewerkt dat ik eerder met pensioen ga, omdat ik er niet meer tegen kan. De druk op ons als artsen is enorm.
De essentie van je boekje, het niet weten en toch zulke beslissende
dingen doen is in deze hele zaak natuurlijk de kern. Vele mensen hebben
best wat ervaringen maar doen er toch zo weinig mee, en de ervaring
wordt weggespoeld in de oppervlakte van alle dag. Je maakt de
vergelijking met spaargeld, dat vind ik wel een mooie vergelijking, want
die komt denk ik wel aan.
Het is opvallend dat Bert Keizer nu ook bij de SLK werkt. Bert is een
ware cultiveerder van het niet weten en valt daarmee iedereen aan die
zegt iets anders te weten. Zo lees ik het tenminste in zijn columns in
Trouw.
Veel dank voor je boekje ; er staan voor mij een paar hele mooie bladzijden in waar ik in de praktijk wat mee kan.
Met vriendelijke groeten,
Anton Dekkers
(nvee is de nederlandse vereniging voor vrijwillig levenseinde.)